Verzorging Jemenkameleon

Alle kameleons zijn opgenomen in de CITES II appendix. (Uitgezonderd de gepantserde bladkameleon die op de CITES I appendix staat)
De dieren mogen niet, of in beperkte mate uitgevoerd worden uit hun natuurlijke verspreidingsgebied.

U heeft geen vergunning nodig om een kameleon te houden.
Om de jemenkameleon in gevangenschap te mogen houden moet men wel in bezit zijn van een verklaring van herkomst. Een overdrachtsverklaring van de kweker, of het bonnetje uit de winkel is voldoende om de legale herkomst van het dier aan te tonen.
Het is verstandig om een administratie bij te houden met daarin de adressen van degene aan wie verkocht is als u nakweek krijgt.
Bewaar ook het kassabonnetje van de winkel, zodat na kunt kijken wanneer en waar welk dier gekocht is.

Een zijdelings afgeplatte hagedis met een lichtgroene basiskleur.
De maximum lengte als de dieren hun staart helemaal uitstrekken is ongeveer 60 CM.
Mannelijke dieren zij over het algemeen groter en iets bonter van kleur met zijdelingse strepen of vlekken in verschillende tinten die ze kunnen aanpassen aan hun gemoedstoestand. Vrouwelijke dieren zijn effen groen met enkele witte of lichter groene vlekken of strepen. Alsnog kunnen ook de vrouwelijke dieren dramatisch van kleur veranderen, soms tot bijna geheel zwart!

Typerend voor kameleons zijn de meestal opgerolde grijpstaart, en de tenen aan de voetjes die aan elkaar vergroeid zijn tot een soort van grijpklauwtjes. Daarnaast de ogen die onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen, en de lange tong die de dieren gebruiken om hun prooi te vangen.
Mannelijke jemenkameleons bezitten naast deze lichaamseigenschappen ook een kam of helm boven op de schedel, en aan de achterpoten hebben ze een nagel of spore. De kam kan bij sommige forse dieren tot wel 8 Centimeter hoog kan worden en heeft de jemenkameleon ook de onjuiste naam “helmkameleon” opgeleverd. (De naam helmkameleon word beter gebruikt voor Trioceros hoehnelii)
Over de rug en langs de kin loopt een rij stekels die naar de staart toe steeds kleiner worden.

Jemenkameleons groeien snel en kunnen binnen een jaar volwassen zijn.
De dieren vervellen hun huid in stukken, net als vrijwel alle andere hagedissen.
In het wild worden jemenkameleons waarschijnlijk maximaal 4 jaar oud, in gevangenschap kunnen sommige dieren bij goede verzorging 5 tot 6 jaar oud worden.

De jemenkameleon is de meest voorkomende kameleonsoort in gevangenschap, en word in grote aantallen door hobbyisten gekweekt.

Jemen, en de zuidelijke rand van het Arabisch schiereiland.
Van de westkust langs de Rode zee, tot aan het Dhofar gebergte in Oman, langs de golf van Aden.

Jemenkameleons bewonen de topische bossen langs dit kustgebied. De bergachtige kuststrook langs het Arabisch schiereiland vormt een barrière voor vochtige lucht die landinwaarts word gedreven, hier bevind zich een open, tropisch bos wat gevoed word door deze vochtige lucht en de jaarlijks terugkerende moesson. Achter de bergen strekt de woestijn zich uit.
Jemenkameleons bewonen de vijgenbomen en acacia’s waar ze overdag jagen op insecten en zich ‘s nachts schuilhouden tussen de vegetatie.
De dieren komen vrijwel nooit op de grond en drinken dauwdruppels die zich in de vroege ochtend op de bladeren verzamelen.

Jemenkameleons zijn erg territioriaal en moeten alleen gehouden worden. Het zijn solitaire dieren die elkaar slecht verdragen.
Twee dieren gaan onherroepelijk vechten om hun territorium te verdedigen, wat resulteert in verwondingen en dodelijke stress. Als u meer dan 1 kameleon houd, in verschillende terraria, zorg er dan voor dat de dieren elkaar ook niet kunnen zien. Zelfs het zien van een ander dier in een ander terrarium kan al voor problemen zorgen.
Als u met jemenkameleons wil kweken is het verstandig om de dieren kort bij elkaar te huisvesten en daarna weer te scheiden.

Voor 1 kameleon is een terrarium van minimaal een formaat van 80 x 40 x 100 CM of groter nodig.
Er zijn diverse complete terraria te verkrijgen in deze maten, zoals bijvoorbeeld The Blue-Lagoon 3D jungle serie, of The Blue Lagoon luxe versie die zelf in de richten is.

Geef jemenkameleons 12 tot 14 uur licht en warmte per dag. Zorg ervoor dat de dieren ook worden blootgesteld aan UVB straling.
Deze UVB verlichting kan bestaan uit speciaal hiervoor ontwikkelde spots, zoals bijvoorbeeld de kwikdamplampen of HID lampen van Reptech en Solar Raptor of speciale TL buizen van Exo Terra, Arcadia of andere speciale terrariummerken.
De intensiteit en wattage van de lampen die gebruikt moeten worden hangt vooral af van de hoogte van het terrarium.
De gemiddelde temperatuur in het terrarium moet ongeveer rond de 25 graden Celsius zijn. Zorg voor een zonplek onder de lamp waar de kameleon zich kan opwarmen en UVB op kan doen.
Deze warme plek mag tot 30 tot 35 graden Celsius zijn.
De zonplek kan het beste aan 1 kant van de bak gemaakt worden, dit om een temperatuur gradatie te verkrijgen, zo kan de kameleon zelf kiezen welke temperatuur het dier op dat moment het prettigst vind.
In de nacht mag de temperatuur rustig onder de 20 graden Celsius dalen, als de dieren de volgende dag weer op kunnen warmen is dat geen probleem. Extra verwarming ‘s nachts is dus in de meeste gevallen niet noodzakelijk.

De bodembedekking voor jemenkameleons kan het beste bestaan uit een laag grof speelzand gemengd met cocopeat of tuinturf. Een bodem van ongeveer 10 Centimeter diep is voldoende om de luchtvochtigheid een beetje stabiel te houden.

In het terrarium moeten uiteraard een aantal takken aanwezig zijn waarover het dier zich door het verblijf kan bewegen.
Een aantal stevige stammen kunnen gebruikt worden als basis, en een hoeveelheid dunne takjes voor het dier om zich goed aan vast te kunnen grijpen.
Zorg in ieder geval onder de lamp, die voor de warmte en UVB moet zorgen, voor een aantal takken op verschillende hoogtes onder deze lamp. Op deze manier kan de kameleon dan zelf bepalen op welke afstand van de lamp het dier zijn lichaamswarmte opdoet. Let wel op dat uw kameleon zich niet aan de lamp kan branden.

Een waterbak mag niet ontbreken, hoewel jemenkameleons van nature niet gewend zijn om op de grond te komen en stilstaand water te drinken willen ze soms toch een slokje nemen. De waterbak hoeft niet groot te zijn.
Elke dag, of om de dag, mogen de dieren zelf licht besproeid worden, zij zullen de waterdruppels oplikken.
Zorg voor voldoende ventilatie in het terrarium, zodat, na het sproeien, het terrarium weer snel opdroogt.

Planten, zowel echte als kunstplanten, in de bak zijn zeer aan te raden.
Levende planten verhogen de luchtvochtigheid in het terrarium, wat het leefklimaat van de kameleon ten goede komt.
Jemenkameleons staan er om bekend dat ze af en toe nog wel eens een blaadje groen willen eten, dus gebruik levende planten die eetbaar zijn voor kameleons.
Soorten als Ficus, Schefflera, Hibiscus, Epipremnum, Scindapsis en Monstera zijn heel goed bruikbaar. (een aantal van deze soorten zijn voor zoogdieren overigens wel schadelijk of onsmakelijk, de meeste reptielen lijken hier geen last van te hebben.)
Als er levende planten in het terrarium gebruikt worden kunnen deze het beste met pot en al in het verblijf gezet worden.

Met planten en stukken hout kan een terrarium mooi en natuurlijk aangekleed worden. Probeer in het terrarium een aantal verstopplaatsen of barrières te creëren die de kameleon de mogelijkheid geven uit het zicht te zitten, de dieren vertrouwen op hun camouflage. Dicht opeengepakt inrichtingsmateriaal voorkomt stress en is beter voor de gezondheid van uw jemenkameleon.

Jemenkameleons houden er absoluut niet van om vastgepakt te worden.
Alle kameleons vertrouwen op hun camouflage en op het moment dat zij het idee hebben dat ze “ontdekt” zijn, zullen ze zich verdedigen. De dieren sperren hun bek open en blazen zich op. Kameleons kunnen hard bijten en zullen dat ook zeker doen als ze de kans krijgen.

Als u uw jemenkameleon moet hanteren om bijvoorbeeld het verblijf schoon te maken, laat het dier dan zelf op uw handen klimmen en zet het zo snel mogelijk in een bakje. Ondersteun het dier zoveel mogelijk.
Til een kameleon nooit aan de nek, poten of staart op!
De staart van een jemenkameleon kan niet zo makkelijk afbreken als die van sommige andere hagedissen, maar het kan wel. Een eenmaal afgebroken staart groeit bij kameleons ook niet meer aan.

Het spreekt voor zich dat jonge jemenkameleons nog minder vaak gehanteerd kunnen worden dan volwassen kameleons. Haal volwassen dieren ook niet zomaar uit hun verblijf.
Hoewel sommige jemenkameleons soms om aandacht lijken vragen is het niet best voor de gezondheid van uw hagedis om constante temperatuurswisselingen te ondergaan.
(Van ongeveer 35 graden Celsius in het terrarium naar 20 graden Celsius in uw huiskamer is een flink verschil!) Deze temperatuurswisselingen kunnen onder andere in longontsteking resulteren.
Laat uw jemenkameleon nooit los door uw huis lopen, op de vloer van een kamer tocht het altijd een klein beetje, dit kan zorgen voor gezondheidsproblemen.

Contact met andere huisdieren zoals honden of katten is helemaal uit den boze.

Jemenkameleons zijn alleseters, ze eten zowel plantaardige als dierlijke voeding.

Dierlijke voeding kan onder andere bestaan uit krekels, sprinkhanen, kakkerlakken, meelwormen en andere insecten of insectenlarven.

Krekels zijn in verschillende maten te koop in terrariumspeciaalzaken, probeer krekels te voeren die ongeveer een-derde zo groot zijn als de bekbreedte van de hagedis.
Krekels zijn ware ontsnappingskunstenaars en als ze eenmaal los in huis lopen zijn ze lastig te bestrijden, voer precies zoveel dat uw kameleon ze allemaal opeet.
Een overmaat aan krekels in het terrarium van uw hagedis kan op termijn leiden tot wat problemen.
Het is mogelijk om de voedseldieren in een apart bakje in het terrarium te zetten waar de insecten niet uit kunnen springen. De kameleon kan dan met behulp van zijn lange tong de insecten hieruit vangen.

Sprinkhanen zijn over het algemeen in 2 verschillende maten te verkrijgen: klein en groot.
Sprinkhanen zijn zeer geschikt om te voeren aan kameleons, deze dieren ontsnappen niet en knagen ook niet aan uw hagedis.

Argentijnse boskakkerlakken of dubia’s zijn een zeer hoogwaardig voer om te geven aan uw hagedis. Deze dieren kunnen zelf ook heel gemakkelijk gevoerd worden met groente en fruit om op die manier nog voedzamer gemaakt te worden voor uw huisdier.
Dubia’s zijn niet plaagvormend als ze ontsnappen (In tegenstelling tot sommige andere kakkerlaksoorten.)

Meelwormen worden ook graag gegeten door jemenkameleons.
Echter, deze dieren bezitten weinig voedingswaarde en kunnen dus niet als hoofdvoer gebruikt worden. Het eten van teveel meelwormen kan lijden tot vetzucht en calcium tekorten bij uw kameleon. Ook kunnen de dieren er soms obstipatie (darmverstopping) van krijgen.
Naast meelwormen kunnen aan grotere jemenkameleons ook moriowormen gegeven worden. Voer deze, net als meelwormen, met mate. Let erop dat moriowormen gemeen kunnen bijten.
Rupsen zoals die van de wasmot, zijdevlinder of pijlstaartvlinder zijn een goede voeding voor kameleons die net een periode slechter gegeten hebben of ziek zijn geweest. De rupsen zijn voedingsrijk en makkelijk verteerbaar.

Voer naast insecten liever geen jonge knaagdieren.
Jemenkameleons eten in het wild wel kleine gewervelde dieren als ze de kans krijgen, maar dit zijn grotendeels andere reptielen zoals gekko’s en kleinere soortgenoten.
Knaagdieren zijn te rijk aan voedingsstoffen, arm aan calcium, en veel te vet voor de hagedissen.

Houd er rekening mee dat naarmate uw kameleon groeit de voeding ook aangepast moet worden, u zult meer en grotere dieren moeten gaan voeren.
De voedseldieren die in de terrariumwinkels te koop zijn, zijn wat eenzijdig gevoerd, en moeten dus altijd bepoederd worden met een vitamine en calcium supplement zoals bijvoorbeeld Zoo Med’s Reptivite of Miner-All.

Reptielen en andere dieren hebben calcium en fosfor nodig voor de opbouw van botten en eieren.
Calcium en fosfor krijgt de kameleon in het wild via de voeding binnen.
Om calcium te verwerken tot een bruikbare bouwstof voor botten en eierschalen is vitamine D3 nodig.
Deze vitamine wordt aangemaakt in de huid onder invloed van UVB stralen. Daar zijn de speciale UVB lampen voor nodig die in het terrarium aangebracht worden.
Het bijvoeren met een supplement met daarin extra vitamine D3 is af te raden omdat de dieren dit minder goed kunnen verwerken in hun lichaam via de voeding, en het een stuk gezonder en natuurlijker is om het via de lampen toe te dienen.

In het wild eten jemenkameleons soms plantaardig materiaal, om extra vocht binnen te krijgen. Lang niet alle jemenkameleons in gevangenschap eten graag planten. Probeer zelf uit of uw kameleon planten eet, en welke soorten groente of fruit favoriet zijn.

Als basis voor de plantaardige voeding kan het beste andijvie worden gebruikt, en liefst dagelijks afgewisseld met een of meer verschillende groenten of fruit daarbij.

Voer onder andere:
Paksoi, wilde sla ( veldsla, rucola, romaine, lollo rosso, ijsbergsla), witlof, roodlof, bietenblad, tuinkers, postelein en meer.
Wortelen, rode bietjes, zoete aardappel, broccoli, bloemkool, spinazie, taugé.
Appel, peer, tomaat, druif, verschillende soorten bessen (kruisbes, blauwe bosbessen) aardbeien, mango, druif, mandarijn, banaan enzovoort.
Vrijwel alle groenten en fruit die wij zelf eten kunnen gevoerd worden. Ook de plantaardige voeding moet rijkelijk bepoederd worden met een supplement.

Zorg ervoor dat er ’s nachts ook een beetje groente en fruit aanwezig is. Als er te veel krekels in de bak achterblijven wil het wel eens gebeuren dat hongerige krekels ‘s nachts aan uw hagedis beginnen te knagen, een schaaltje groenvoer voorkomt dit.

Als u met uw jemenkameleons wil gaan kweken kan dit uiteraard alleen als u dieren heeft van verschillende geslachten.
Zoals eerder gemeld is het zelfs bij jonge jemenkameleons niet erg moeilijk om te bepalen of het dier mannelijk of vrouwelijk is.
De mannelijke jemenkameleon kan zich bedienen van 2 geslachtsorganen, een links en een rechts. Deze geslachtsorganen heten hemipenis, als alletwee de organen bedoeld worden spreekt men over hemipenes. De hemipenes liggen verborgen in de basis van de staart. Naast de andere uiterlijke kenmerken, zijn bij mannelijke jemenkameleon de hemipenes te zien als 2 bulten in de staart, bij de vrouwtjes ontbreken deze bulten.

Zoals eerder gezegd zijn jemenkameleons solitaire dieren. Om te kweken met de dieren moeten beide geslachten voorzichtig aan elkaar geïntroduceerd worden.
Het beste is om de dieren eerst gescheiden te houden door een glazen wand.

Een vrouwtje wat niet wil paren word over het algemeen zeer donker tot zwart van kleur en neemt een dreighouding aan waarbij de ze bek openspert en het lichaam afplat om groter te lijken.
Op deze manier probeert ze de man te intimideren. Laat het mannetje de vrouw niet met rust, dan zal zij hem te lijf gaan en proberen te bijten.

Als het vrouwtje ontvankelijk is zal ze de man toelaten en kan een paring plaats vinden.
Het mannetje kan het vrouwtje tijdens de paring in bedwang houden door haar in de nek te bijten, dit resulteert vaak in kleine wondjes en littekens. Zolang de wondjes niet geïnfecteerd raken hoeft u daar niets aan te doen.
Het paren is een korte aangelegenheid bij kameleons, en over het algemeen zal de vrouw na de paring vrij snel de man weer verjagen uit haar territorium.

Ongeveer 30 tot 40 dagen na de paring legt het vrouwtje haar eieren. Om haar deze mogelijkheid te geven voorziet u haar van een bak met daarin vochtig materiaal; zand, turf of vermiculiet.
Zorg ervoor dat deze tenminste 10 centimeter diep is zodat ze haar eieren goed kan begraven.

Houd er rekening mee dat de legbak in het terrarium word geplaatst zodra de dieren gepaard hebben. Als het drachtige vrouwtje niet de mogelijkheid heeft om haar eieren kwijt te kunnen kan dat resulteren in ernstige gezondheidsproblemen.
Vrouwelijke jemenkamleons die niet verpaard zijn kunnen onbevruchte legsels produceren, ook zij hebben altijd nestgelegenheid nodig.

Een gezond vrouwtje kan na een paring meerdere legsels per jaar kan produceren met tussenpozen van ongeveer een maand.
Jemenkameleons staan er om bekend dat ze enorme legsels kunnen produceren, soms wel tot meer dan 90 eitjes per legsel!
Uiteraard moet u het vrouwtje goed voeren en voorzien van voldoende calcium om tekorten te voorkomen. Het ontwikkelen van de eitjes is enorm uitputtend voor het vrouwtje.

Als de eitjes gelegd zijn moeten ze overgebracht worden naar een broedstoof.
Graaf de eieren voorzichtig uit en draai de eieren niet.
Reptieleneieren bezitten geen hagelsnoeren die de dooier recht houden, en draaien van het ei kan resulteren in de dood van het embryo.
De eieren moeten in een bakje met vochtig vermiculiet (verkrijgbaar bij de terrariumspeciaalzaak) half ingegraven worden.
Dit bakje word in de broedstoof gezet op een temperatuur van ongeveer 25 tot 28 graden Celsius.
Na ongeveer 150 tot 180 dagen komen de eieren uit.

De jonge kameleons kunnen als ze net geboren zijn gehouden worden in kleine groepjes.
De terraria moeten in het begin vrij kaal gehouden worden: een ondiepe waterbak en enkele dunne takken.
Verstopplekken zijn uiteraard wel nodig, de dieren verschuilen zich graag tussen kunstplanten.
Gebruik een dun laagje bodemmateriaal, of neem keukenpapier als bodembedekking.
Dit is makkelijk schoon te houden en de krekels kunnen zich dan minder goed verstoppen.

Voer de dieren zoveel als ze opkunnen, ongeveer 2 keer per dag. Let erop dat er niet te veel krekels los blijven lopen in het terrarium.
Snij het fruit en groente voor de jonge dieren in kleinere stukken.
Bepoeder de voedseldieren en de plantaardige voeding elke voederbeurt met vitamines en mineralen. Uiteraard mag ook de bron van UVB verlichting niet ontbreken in het terrarium van de jonge dieren. De diertjes groeien snel en hebben een hoge behoefte aan calcium en UVB verlichting.
Sproei de jonge jemenkameleons ook iedere dag, zorg ervoor dat ieder diertje een beetje drinkt.
Wees erop bedacht dat ieder dier aan zijn trekken komt. Als een kameleon niet aan eten toekomt kan deze het beste apart geplaatst worden zodat hij niet om voedsel hoeft te concurreren met sterkere nestgenoten.
Na een maand of 2 kunnen de jemenkameleons naar hun nieuwe eigenaar.

Uiteraard kunnen ook ziek worden, net als ieder ander dier.

Aanwijzingen voor mogelijke ziekten kunnen zijn:

Lusteloos gedrag, slechte eetlust en weinig bewegen (bij een normaliter actief dier).

Kameleons kunnen last krijgen van problemen aan hun tong als ze deze te ver uit moeten strekken om hun prooi te vangen. Als u uit de hand voert, laat dan de kameleon nooit zijn of haar tong zo ver mogelijk uit strekken.

Moeilijk ademen, met de bek open ademhalen of slijm in de bek of neus, dit kan wijzen op luchtweginfecties.

Braken of regurgiteren (opgeven) van voedsel.

Afwijkende ontlasting, diarree, abnormaal ruikende ontlasting, of helemaal geen ontlasting.
Deze symptomen kunnen wijzen op een besmetting met darmparasieten of een bacteriële infectie.

Vlekken op de huid, die kunnen wijzen op schimmel of bacteriële infecties.

Ziektes kunnen zich ook op andere manieren manifesteren. Vertoont het dier ander gedrag dan wat hierboven beschreven is, laat het ons even weten, wij kunnen misschien verder helpen, en eventueel doorverwijzen naar een dierenarts.